Уйлап ҡына ҡарағыҙ: әлеге көнгә 107 төр һөтимәр, 60 төр ҡош Ер йөҙөнән бөтөнләйгә юғалған. Шуларҙың 53-ө төрлө шарттарҙа йәшәй алмай юҡҡа сыҡһа, 114-е – кеше ғәйебе арҡаһында. Әле лә 600-гә яҡын хайуанға үлеп бөтөү ҡурҡынысы янай.
Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, беҙ ҙә, беҙҙән һуң киләсәк быуын да тарпандарҙы, ҡырағай ишәкте, гигант ламаны, мәмерйәләрҙә көн күргән арыҫландарҙы, күк антилопаны күрә алмаясаҡ.
Ҡоштарҙан тик турғайҙарҙың ғына ла 25 төрө, сыйырсыҡтарҙың 4 төрө юҡҡа сыҡҡан.
Бындай миҫалдарҙы күп килтерергә була. Һуңғы йылдарҙа ғалимдар «экология», «тәбиғәтте ҡотҡарыу мотлаҡ» тип саң ҡаға.
Һирәк ҡалған хайуандарҙы, ҡоштарҙы, ҡорттарҙы, балыҡтарҙы, үҫемлектәрҙе һаҡлап ҡалырға тырышалар. Төрлө ойошмалар әүҙем рәүештә эш алып бара.
Бөтә Рәсәй Тәбиғәтте һаҡлау ойошмаһының булдырылыуына 2014 йылда 90 йыл тулды. Уның тарихында ҡыҙыҡлы факттар ҙа йыйылып һаҡланған. Кешеләр элек тәбиғәтте ҡәҙерләгәндәр.
Мәҫәлән, 1674 йылда батша балыҡтарҙы һаҡлап ҡалыу һәм үрсетеү йәһәтенән ике йылға балыҡ тотоуҙы тыйған.
Бөгөн иһә ҡармаҡ менән балыҡ тотоусы ла һирәк. Ау менән һөҙәләр, динамит шартлатып, шаңҡытып йыйып алалар. Уларҙы телевизор экрандарынан күрһәтеп, фашлау ҙа, ҙур күләмдә штраф һалыу ҙа ҡурҡытмай, шикелле.
Яҙҙың тәүге сәскәләре – умырзаялар хәүеф аҫтында, өҙөргә ярамай, тип һөйләйҙәр. Ә барыбер ҡала урамдарында уларҙы һатып ултырыусылар була.
Кеше нәфсеһен тыя алмай – Яңы йыл алдынан шыршы ҡырҡа, һунар тыйылған йәнлектәргә ата… Был үҙе ҙур янғынға тиң, ти ғалимдар.